લોકર એ બેંકિંગ સિસ્ટમમાં એક સુવિધા છે, જેનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે મધ્યમ વર્ગના પરિવારો દ્વારા કરવામાં આવે છે. શુક્રવારે સુપ્રીમ કોર્ટે આ લોકરો અંગે એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય આપ્યો હતો.
લોકર એ બેંકિંગ સિસ્ટમમાં એક સુવિધા છે, જેનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે મધ્યમ વર્ગના પરિવારો કરે છે. શુક્રવારે સુપ્રીમ કોર્ટે આ લોકરો અંગે એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય આપ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે આરબીઆઈને લોકર સુવિધા વ્યવસ્થાપન અંગે છ મહિનાની અંદર બેંકોમાં નિયમન લાવવા નિર્દેશ આપ્યો હતો. કોર્ટે (સુપ્રીમ કોર્ટ) સ્પષ્ટ કહ્યું હતું કે બેન્કો તેમના ગ્રાહકોને લોકર ઓપરેશનથી દૂર નહીં કરી શકે. જસ્ટીસ એમ.એમ. શાંતાનાગૌદર અને ન્યાયાધીશ વિનીત સરનની ખંડપીઠે કહ્યું કે વૈશ્વિકરણની સાથે બેંક સંસ્થાઓએ સામાન્ય લોકોના જીવનમાં મહત્વની ભૂમિકા મેળવી છે. આનું કારણ સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય આર્થિક વ્યવહારોનું ગુણાકાર છે. કોર્ટે કહ્યું કે લોકો લિક્વિડ એસેટ્સ એટલે કે લિક્વિડ એસેટ્સ (રોકડ, દાગીના વગેરે) ને ઘરે રાખવામાં અચકાય છે, કારણ કે આપણે ધીમે ધીમે કેશલેસ ઇકોનોમી તરફ આગળ વધી રહ્યા છીએ.
ખંડપીઠે કહ્યું કે, આખરે, આ સાથે બેંકો દ્વારા આપવામાં આવતા લોકર જરૂરી સેવા બની ગઈ છે. આ પ્રકારની સેવાઓનો લાભ નાગરિકો તેમ જ વિદેશી નાગરિકો મેળવી શકે છે. “કોર્ટે કહ્યું કે, જોકે ઇલેક્ટ્રોનિકલી સંચાલિત લોકરનો વિકલ્પ છે, પરંતુ જે લોકો તેમાં ચેડાં કરે છે તે છીનવી શકે છે.” વળી, જો લોકો તકનીકી રીતે જાણકાર ન હોય તો તેમના માટે આવા લોકરનું સંચાલન કરવું પણ મુશ્કેલ છે. ખંડપીઠે કહ્યું કે ગ્રાહકો સંપૂર્ણપણે બેંક પર આધારિત છે, જે તેમની સંપત્તિને સુરક્ષિત રાખવા માટે ખૂબ જ સક્ષમ પક્ષ છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, “આવી સ્થિતિમાં બેન્કો આ બાબતે પીછેહઠ કરી શકશે નહીં અને દાવો કરી શકે છે કે લોકરના સંચાલન માટે તેમના ગ્રાહકોની તેમની કોઈ જવાબદારી નથી”. બેંચે કહ્યું, “બેન્કો દ્વારા આવું પગલું ગ્રાહક સુરક્ષા કાયદાની સંબંધિત જોગવાઈઓનું માત્ર ઉલ્લંઘન જ નહીં, પરંતુ ઉભરતા અર્થવ્યવસ્થા તરીકે રોકાણકારોના વિશ્વાસ અને અમારી વિશ્વસનીયતાને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. “કોર્ટના જણાવ્યા અનુસાર,” આરબીઆઈ એક વ્યાપક માર્ગદર્શિકા લાવે છે, જે આદેશ આપે છે તે જરૂરી છે. લોકરના સંદર્ભમાં બેંકોએ પગલાં ભરવા જોઈએ. “સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે બેંકોને ગ્રાહકો પર એકપક્ષી અને અન્યાયી શરતો લાદવાની સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ નહીં.
- કોર્ટે લોકર મેનેજમેન્ટ વિશે શું કહ્યું, તમે તેને આ 8 મુદ્દામાં સમજી શકો છો
- લોકર ખોલવા અથવા તોડતા પહેલાં, તે ગ્રાહકો સુધી પહોંચાડવો જોઈએ.
- સુપ્રીમ કોર્ટે આરબીઆઈને 6 મહિનાની અંદર બેંકોમાં લોકર સુવિધા વ્યવસ્થાપન અંગેના નિયમો લાવવા નિર્દેશ આપ્યો હતો.
- આરબીઆઈએ પણ લોકર્સમાં રાખેલા માલના નુકસાનની બેંકોની જવાબદારી અંગે નિયમો ઘડવા જોઈએ.
- બેંકો લોકરમાં રાખેલા માલની જાણકારી નથી હોતી એમ કહીને તેમની જવાબદારીઓથી ભાગી નહીં શકે.
- બેંકોને ગ્રાહકો પર એકપક્ષી અને અયોગ્ય શરતો લાદવાની સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ નહીં.
- યુનાઇટેડ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાને 5 લાખ વળતર ચૂકવવાનું નિર્દેશ આપવામાં આવ્યું હતું, જેનું લોકર તૂટી ગયું હતું.
- બેંકોના અધિકારીઓના પગારમાંથી પણ કપાત થવી જોઈએ.
