વર્ષ 2020 એ કોરોના વાયરસ સામેના યુદ્ધમાં પસાર થયું, પરંતુ રોગચાળો હોવા છતાં દેશ અટક્યો નહીં. રાજકારણ રસ્તાથી સંસદ સુધી ચાલુ રહ્યું. આજે, જ્યારે આ વર્ષ સમાપ્ત થવાનું છે, ત્યારે દેશની રાજકીય નકશા 2019 ની તુલનામાં ઘણું બદલાઈ ગઈ છે.
વર્ષ 2020 એ કોરોના વાયરસ સામેના યુદ્ધમાં પસાર થયું, પરંતુ રોગચાળો હોવા છતાં દેશ અટક્યો નહીં. રાજકારણ રસ્તાથી સંસદ સુધી ચાલુ રહ્યું. હવે જ્યારે આ વર્ષ સમાપ્ત થવાનું છે, દેશની રાજકીય નકશા 2019 ની તુલનામાં ઘણું બદલાઈ ગઈ છે. વર્ષ 2020 નાગરિકત્વ સુધારો કાયદા સામેના વિરોધ આંદોલનથી શરૂ થયું, તે પછી કૃષિ કાયદાઓ વિરુદ્ધના આંદોલનનો અંત આવી રહ્યો છે. 2020 ની શરૂઆત દિલ્હીની વિધાનસભાની ચૂંટણીથી શરૂ થઈ હતી અને હવે પાંચ રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ આ વર્ષની વિદાયથી શરૂ થવાની છે.
વિપક્ષો આ વર્ષે સંપૂર્ણ વેરવિખેર દેખાતા હોવાથી ભાજપના સાથી પક્ષ છોડતા જોવા મળ્યા હતા. 2019 ની લોકસભાની ચૂંટણી બાદ શરૂ થયેલી કોંગ્રેસનું નિરાશાજનક પ્રદર્શન આ વર્ષે પણ ચાલુ રહ્યું. પાર્ટીએ પરસ્પર જૂથ સાથે સંઘર્ષ કર્યો, પરંતુ બળવો પણ ખુલ્લેઆમ જોવા મળ્યો. આને કારણે કોંગ્રેસ મધ્યપ્રદેશમાં પણ સત્તા ગુમાવી દીધી હતી. રાજસ્થાનમાં, ગેહલોત સરકાર કોઈક રીતે ટકી શકે. વર્ષના પ્રારંભમાં ભાજપને તેનો રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ મળ્યો, જેના ખાતા પર બિહાર જેવા રાજ્યનો વિજય થયો. સ્થાનિક ચૂંટણીઓમાં પાર્ટીએ ટોચનું સ્થાન મેળવ્યું હતું. બીજી તરફ, એક વર્ષ બાદ પણ કોંગ્રેસ પોતાનો પૂર્ણ સમયનો પ્રમુખ શોધી શક્યો નહીં.
દેશનું રાજકીય ચિત્ર
વર્ષ 2020 ની શરૂઆત દિલ્હી વિધાનસભાની ચૂંટણીથી થઈ હતી, જ્યાં આમ આદમી પાર્ટીના રાજકીય વર્ચસ્વનો સામનો કરીને ભાજપનો ભગવો રંગ મથતો હતો. 2020 માં ફેબ્રુઆરીમાં દિલ્હીમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાઇ હતી અને અરવિંદ કેજરીવાલે 70 માંથી 63 બેઠકો જીતીને સત્તાની હેટ્રિક મેળવી હતી. ભલે ભાજપ દિલ્હીની રાજકીય દાવ જીતી ન શકે, પણ માર્ચ 2020 માં મધ્યપ્રદેશના 2018 ને તેના નામે હરાવવામાં તે સફળ રહ્યું. જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા અને તેમના સમર્થક ધારાસભ્યોના બળવોને કારણે કોંગ્રેસ કોંગ્રેસના હાથમાં સત્તા ગુમાવી દીધી હતી.
બિહારમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી કોરોના સંક્રમણની વચ્ચે યોજાઇ હતી, જે રાજકીય દ્રષ્ટિએ ખૂબ મહત્વની હતી. બિહારમાં 15 વર્ષથી બિહારમાં સત્તા પર રહેલા નીતીશ કુમારની સામે આરજેડી નેતા તેજસ્વી યાદવની રાજકીય શક્તિ જોવા મળી છે. ઓક્ટોબર 2020 ના પહેલા, બિહારમાં નીતીશ કુમારની આગેવાની હેઠળના ભાજપ-જેડીયુ ગઠબંધને એકતરફી વિજય મેળવ્યો હોય તેવું લાગતું હતું, પરંતુ આરજેડીના પ્રમુખ લાલુ યાદવની ગેરહાજરીમાં તેજશવીએ ભારે પ્રચાર કર્યો અને ચૂંટણીનું કાર્યસૂચિ નક્કી કર્યું જેથી આખું વાતાવરણ બદલાઈ ગયું. ગયો
જો કે, નીતીશ વિરોધી એન્ટી ઇન્કમ્બન્સીને વિજયમાં ફેરવવાનું કામ ભાજપે કર્યું. બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણીઓની કુલ 243 બેઠકોમાંથી એનડીએને બહુમતી કરતા માત્ર બે જ વધુ સાથે 125 બેઠકો મળી હતી. આરજેડીની આગેવાનીવાળી મહાગઠબંધનને 110 બેઠકો મળી. એટલું જ નહીં, બિહારમાં ભાજપ પ્રથમ વખત જેડીયુ કરતા મોટો પક્ષ બની ગયો છે. ગુજરાત, કર્ણાટક, મધ્યપ્રદેશ અને ઉત્તર પ્રદેશ સહિતના તમામ રાજ્યોમાં યોજાયેલી પેટા ચૂંટણીમાં ભાજપને પણ મોટી સફળતા મળી.
સંસદમાં ભાજપની તાકાત
લોકસભામાં, બહુમતમાં ભાજપ પોતાના દમ પર છે, પરંતુ રાજ્યસભાના ઇતિહાસમાં પહેલીવાર એનડીએનો આંકડો માત્ર સોને પાર કરી શક્યો નથી, પરંતુ બહુમતીની નજીક પહોંચી ગયો છે. રાજ્યસભામાં પહેલીવાર ભાજપ એટલો શક્તિશાળી બન્યો છે. રાજ્યસભામાં કુલ 245 સભ્યો છે, જેમાંથી એનડીએના 104 સભ્યો છે. ભાજપમાં સૌથી વધુ 93 સભ્યો છે જ્યારે કોંગ્રેસની સંખ્યા 37 પર આવી છે. ઉપલા ગૃહમાં એનડીએની મજબૂતીકરણનું પરિણામ એ છે કે મોદી સરકાર દરેક બિલ પસાર કરવામાં સફળ રહી છે. વિરોધી પક્ષોના વિરોધ છતાં મોદી સરકાર કોરોના યુગમાં કૃષિ અને કામદારોને લગતા મહત્વના કાયદા પસાર કરવામાં સફળ રહી છે.
રસ્તા પર વર્ષભર ચળવળ
2020 નું વર્ષ શરૂ થયું ત્યારે દેશભરમાં નાગરિકત્વ કાયદા અંગે વિરોધ પ્રદર્શનો થયા હતા. દિલ્હીનો શાહીન બાગ સીએએ વિરોધ આંદોલનના એક મોડેલ તરીકે ઉભરી આવ્યો. આ પછી દિલ્હી સહિત દેશના અન્ય ભાગોમાં પણ લોકોએ રસ્તા પર આંદોલન ચાલુ રાખ્યું. હવે જ્યારે વર્ષ પૂરો થઈ રહ્યો છે ત્યારે શેરીઓમાં ખેડૂત આંદોલન ચાલી રહ્યું છે. ઓક્ટોબરના અંતમાં પંજાબમાં શરૂ થયેલી ખેડૂત આંદોલન 25 નવેમ્બરના રોજ દિલ્હીના જંકશન પર પહોંચી હતી જ્યાં તેણે પડાવ કર્યો છે.
કોંગ્રેસ એક વર્ષ સુધી લડ્યા
ચૂંટણીમાં સતત નિરાશા બાદ કોંગ્રેસે તેના નેતાઓ અને ધારાસભ્યોના બળવોનો સામનો કરવો પડ્યો. માર્ચ 2020 માં જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા અને તેમના સમર્થક ધારાસભ્યોએ બળવોનો માર્ગ પકડ્યો ત્યારે કમલનાથની આગેવાનીવાળી કોંગ્રેસને સત્તામાંથી હાંકી કાવામાં આવી હતી. આ સિવાય સચિન પાયલોટે પણ રાજસ્થાનની ગેહલોત સરકારની વિરુદ્ધ તેમના તરફી ધારાસભ્યો વિરુદ્ધ બળવાખોર વલણ અપનાવ્યું હતું, જેના કારણે રાજ્યમાં રાજકીય સંકટ વધુ ગહન બન્યું હતું.
કોંગ્રેસના ટોચનાં નેતૃત્વને પણ તેના નેતાઓમાં અસંતોષનો સામનો કરવો પડ્યો. અગસ્ટ 2020 માં ગુલામ નબી આઝાદ સહિત કોંગ્રેસના 23 નેતાઓનો પત્ર આવ્યો. જેમાં કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીની સામે સંગઠનાત્મક ચૂંટણી સહિતની તમામ માંગણીઓ ઉઠાવવામાં આવી હતી. સોનિયા ગાંધીએ તાજેતરમાં કેટલાક અસંતુષ્ટ નેતાઓ સાથે મુલાકાત કરી હતી.
ભાજપનો પછાડો
વર્ષ 2020 ભાજપ માટે વધુ સારું રહ્યું છે. ભાજપે માત્ર બિહારની ચૂંટણી જ જીતી નથી પરંતુ દેશના જુદા જુદા રાજ્યોમાં યોજાનારી સંસ્થાઓ અને પંચાયતની ચૂંટણીઓ દ્વારા જબરદસ્ત હાજરી આપી હતી. દક્ષિણ ભારતમાં ભાજપનો રાજકીય આધાર વધ્યો છે. હૈદરાબાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનની ચૂંટણીમાં ભાજપ નંબર બે પાર્ટી તરીકે ઉભરી આવ્યો છે. આ સિવાય કેરળની પંચાયતની ચૂંટણીમાં ભાજપનું પ્રદર્શન ગત વખત કરતા સારું રહ્યું છે. જમ્મુ-કાશ્મીરમાં ડીડીસીની ચૂંટણીમાં ભાજપ નંબર વન પાર્ટી તરીકે ઉભરી આવ્યો છે અને 74 74 બેઠકો જીતવામાં સફળ રહ્યો છે. રાજસ્થાનમાં કોંગ્રેસની સત્તા હતી ત્યારે પણ ભાજપ પંચાયતની ચૂંટણી જીતવામાં સફળ રહ્યો હતો. બંગાળમાં, જે રીતે ટીએમસીના ધારાસભ્યો ભાજપમાં જોડાયા છે, ત્યાં પણ સત્તા બદલવાની અટકળો છે.
